RETORNO

Arousa terra querida,
estou toliño damor...
Damor por tí bela ría,
borracha de auga e sol.
Arousa quéroche tanto,
non podo vivir sen tí...
Aínda me lembro do día
de cando marchei daquí;
da morriña que sentía
cando polo mundo andaba,
cando tan lonxe vivía,
cando de pena choraba.
Tamén me lembro do día
de cando por fin voltei,
tan toliño dalegría
que ata á terra biquei.

Fun ata ó monte buscando
os toxinos queu deixara,
e de paso fun mirando
os piñeiros queu prantara.
Mil perfumes remexidos
chegaron ós meus pulmóns:
De tomillo e de eucaliptos,
de arrayán e de piñóns,
de loureiros, anís, rosas,
da amarela flor dos toxos,
de tódolos arbustos nosos...
Dende o ourego ós restrollos.

Cantaron mil paxariños,
distintos cantos os mil,
cheos de gozo os probiños
saudando ó mes dabril;
brincando entra espesura
cos seus traxes irisados,
facían tales loucuras
que daba gloria miralos.
Vendo eu tales ledicias
extasiado me quedei...
¡Albricias!-dixen-¡Albricias!
Ete e o mundo queu soñei.

......------......

SEÑOR PEPE E O RAPOSO

Este contiño, que non é un conto, senón unha realidade; tenmo contado meu avó Agustín moitas veces, cando nas noites do inverno se poñía a quentar os pes á carón do lume, acomodado nun talliño pequeno que él tiña para sentarse enriba da lareira; mesmo diante da porta do forno. O tallo era pequeno pero así e todo, collíame por debaixo dos brazos e levantábame para sentarme á sua beiriña, entón eu dicíalle: Papá Agustín, cónteme o que pasou con Sr. Pepe e o raposo. (compre dicir aquí que eu a meus avós nunca lle chamei avós;
por imposición deles tiña que chamarlle papá Agustín e mamá Lola; éstes eran por parte de meu pai. Por parte de miña nai non coñecín a meu avó, que morrera ós 37 anos en Bos Aires deixando aquí viuva e tres fillos, por mor dunha pleuritis, según lle comunicaron dende alá as persoas que o coñecían. Pero a miña avoa tampouco puiden chamarlle así: avoa; se algún dos netos que tiña se atrevía a tal cousa chovíanlle os paus porriba do lombo; debía ser que ela sentíase demasiado moza para ser avoa e como o seu nome tampouco lle gustaba, non podiamos chamarlle mamá Encarnación, polo que decidiu que tódolos netos lle chamaran: Mamasiña; e así quedou decidido e asi aconteceu ata que morreu ós oitenta e sete anos.)
Pero imos volver ó conto. Cando eu lle falaba de Sr. Pepe, papá Agustín deixaba escapar un sorriso mentres escarabellaba o lume cun garabullo, logo botábame a man por encima dos ombreiros e empezaba ó conto falándome baixiño ó oido:
De que conto falas? Sr. Pepe ten unha chea deles, era moi ocurrente e sempre lle pasaban cousas raras.
Xa ó, pero eu quero que me conte o do raposo.
Moi ben, pois xa sabes que Sr. Pepe de Castro xa finou hai moitos anos, inda eu era un rapazote pero coñecino ben; quedou viuvo novo e criou él soiño os seus fillos, que eran toda a súa familia, eran só dous, un neno e unha nena, él non lle chamaba fillos, chamaballe “os meus cariteles” , cariñosamente claro; vivían ahí na casa de castro, que agora está en ruinas, sabes cal che digo?
Si que sei, imos xogar alí moitas veces.
Ben, pois alí á beira da casa tiña un alpendre e nunha esquina fixera un galiñeiro de táboas de piñeiro gordas, quería que fose forte porque daquela había moitos raposos e cando tiñan fame, baixaban á aldea e comían o que encontraban á man; a porta do galiñeiro estaba cara ó interior do alpendre, para que non se vira dende fora, e na parte dabaixo era costume facerlle unha pequena trampiña que se descorría para arriba pola mañán para saíren as galiñas, que andaban todo ó día soltas pola eira, e á noite ó estar todas dentro, deixábase caer e quedaba o galiñeiro fechado.
Escuso decirche que as vinte galiñas que tiña Sr. Pepe eran as mais bonitas e gordas da parroquia, na eira dél nunca faltaba herba ou verdura para elas; gustábanlle os ovos fritos e abofé que os dél mesmo metían envexa. Nin que decir ten que tamén tódolos raposos da redonda envexaban as ditosas galiñas, coloradas e cas cristas vermellas comó sangue; o galo era grande e lucía unhas esporas impoñentes, as galiñas estaban toliñas por él e o moi presumido paseábase moi estirado polo medio delas lucindo o seu porte e deixando ver ben claro quen mandaba alí; non lle chegaba demostralo cada mañá cando Sr. Pepe lle abría a portiña de guillotina e saía o primeiro para estirarse un pouco e logo lanzar uns cucurucúuus ben altos para que o harén fose saíndo para fora e él íaas desperezando, facéndolle as beiras, ata que saía algunha que lle tocaba a sensibilidade e entón, sen que nós poidamos entender o seu linguaxe, ela entendía o que pasaba e agachábase sumisa diante del para que subira e se alibiara, ela tamén gozaba do momento e marchaba sacudindo as plumas mentres él tamén se sacudía e estirando as patas empezaba a repartir placeres a destro e sinistro, era raro que quedara algunha sin a súa ración; logo empezaba o turno da comida e aquelo era unha festa chea de ledicia.
A eira de Sr. Pepe estaba cercada cun cerrume de silveiras de cerca de dous metros de alto; pero tódolos rapasos da redonda se achegaban para ver aquelas galiñas que os traian tolos, e por iso, á metida do sol, baixanban do monte agachadiños por entro millo para dar voltas arredor do cerrado; buscando donde puideran escarbar un pouco para irse metendo por debaixo das silvas sin que as espiñas lle fixesen moito dano, e así asomaban o fociño e podían percibir nítidamente o aroma daquela carniña quente e viva que tanto desexaban e que agora tiñan diante dos seus ollos, casi ó alcance das súas gadoupas, pero as galiñas, en canto oían algo non habitual, volvíanse cacarexando e de seguida viña o galo a comprobar o que pasaba; nese intre os raposos retirábanse para non seren descubertos pero o galo, xa fose porque algo lle cheiraba ou porque non vía nada claro, mandaba a todo o harén retirarse dalí, que obedecían axiña, sin rechistar, e ata ás veces as obrigaba a meterense no galiñeiro mais cedo do normal.
Os dous raposos volvían ós seus dominios desgustados e ansiosos porque non vían a maneira de facerense coas desexadas galiñas. Nas noites de lúa chea sentábanse no claro do monte mirando para á aldea, tentando que lle viñera algunha brillante idea, mentres lle bruaban as tripas de fame e a boca se lle enchía de auga pensando naqueles bocados tan gorentosos. Así pasaba o tempo ata que unha noite sen lúa, o raposo mais novo, coa valentía e a ignorancia da xuventude, sen consultar con nadia, decidíu levar a cabo o que os seus pais e irmáns mais vellos nunca foran capaces; e decidido dirixiuse á eira de Sr. Pepe, escarvou un pasadizo bastante grande, entrou por él e foi dereitiño ó galiñeiro. Alí non se oía nin se vía nada,estaba todo en silencio e ás escuras; pero o raposo tiña dous ollos que alumeaban coma ascuas, por iso él podía ver bastante ben, canto mais era a escuridade, mais brillaban os seus ollos; parouse fronte á porta, que estaba cerrada, pero él acordábase que o vello fechaba pola noite deixando caer algo, anque non acertaba a saber que era, así que empezou a empurrar co fociño cara arriba, entón as galiñas empezaron a inquedarse e cacarexar cada vez mais forte. O raposo apartouse un pouco e quedou quediño mentres pensaba que facer. Pasados uns minutos, convencido de que xa tiña a solución, acercouse de novo e arrimou outar vez o fociño a aquel cachiño diferente da porta e tratou de empurralo para arriba, desta vez acertou e o burato quedou aberto, era pequeno,douse conta de que lle sería moi difícil pasar pero así e todo, meteu a cabeza, estirouse todo canto pudo e ¡zas! Xa estaba dentro; escuso decir que naquel momento as galiñas armaran tal batifundo que nin elas se entendían, e como non vían nada, non sabían para donde escapar e tropezaban unhas cas outras sin saberen donde meterse; o galo, que nestes casos sempre se poñía ó fronte, tampouco sabía que facer, soio se dedicaba a arrear picotazos a cada bicho vivo que tropezaba nel, e claro está, estes eran sempre as galiñas. O raposo estaba encantado con todo aquel rebumbio e sin pensalo mais, largoulle un bocado ó pescozo do galo e xa foi o primeiro que caíu, o sangue quente manchoulle o fociño e pasou a lingua para catalo, gustoulle tanto que se volveu louco e empezou a matar canta galiña se lle poñía a tiro; soio se salvaron catro pitiñas que se anicaron alá na esquiniña sen movérense polo medo que tiñan. Cando xa nada se movía, empezou a escachizar os corpos inertes e a comer ata que non puido mais; deixouse cair encima da barriga, que xa non podía con ela, e descansou un bo cacho, os ollos xa se lle cerraban co sono e entón, deuse conta de donde estaba e que tiña que marchar axiña, antes de que fose día e o vello descubrise a matanza,porque neso tamén podía ir a súa propia vida. Asi que se foi levantando con pouca gana e foi cara á porta, empezou a empurrar co fociño para arriba como fixera cando entrara pero desta volta, por moito que o intentou, non foi capaz de subila; estaba moi canso e non tiña maneira de conseguilo e entón, despois de cabilar un pouco, ocurreuselle votarse a durmir e cando viñese o vello abrir a portiña de guillotina, sairía él correndo coma unha bala e cando se quixese dar conta xa estaría ben lonxe. E así foi: Ó rompente do día, cando Sr. Pepe ía cara ó galiñeiro, xa non as levaba todas consigo, non era normal que a aquela hora ainda ó galo non cantara nin que as galiñas estiveran tan caladiñas, alí pasaba algo raro. Foise achegando pouquiño a pouco ata á porta e alí non pasaba nada; a porta estaba fechada, a guillotina baixa, e o único raro e que non se oia nin un chío. O primeiro que fixo foi levantar a guillotina e asexar polo burato pero, coa escuridade non se vía nada alí dentro; entón abreu a porta e...Meu rapás!, escuso decirche o berro que deu aquel home cando viu tódalas súas queridas galiñas mortas, tiradas de calquera maneira e cheas de sangue, aquilo parecía cousa do demo, porque alí non se vía que entrara ninguén....De golpe, mirando mais atentamente, acertou a ver no chan unha cousa peluda, de cor castaña, coma se fora unha chaqueta bella ou algo parecido; acercouse en dous pasos e deulle unha patada mais aquilo non se movíu pero cando ó viu de cerca, decatouse de que aquilo era ....O raposo!.
-A ladrón!, asasino!, maldita a nai que te pariu; e que che pasa agora?. Morreches coa chea galopín, ai meu Deus, porque me fas isto? As galiñas da miña alma todas mortas,- as bágoas caíanlle pola cara mollándolle as barbas-,o home non podía coa pena e entón, colleu ó raposo po lo rabo coas dúas mans, e costoulle traballo porque pesaba moito pero así e todo, de un pulo tirouno fora do galiñeiro.
E estaba morto? Papá Agustín.
Que ía estar morto home, debes saber que o raposo é o animal mais astuto que hai; por iso cando un home é astuto chamanlle raposo. Pero deixame seguir o conto senón non acabamos hoxe. Pois como che decía, tirouno fora pero entón, pasou algo que nunca tal se vira e que lle puxo os pelos de punta ó Sr. Pepe, que xa é decir; o raposo cando ía polo aire cobrou vida e cando chegou ó chan non caíu de calquera meneira, non teñas medo!, caíu encima das catro patas e sin mirar atrás, botou a correr coma se algún demo o levase; aquilo era increíble, a Sr. Pepe caéulle a queixada e quedou coa boca aberta pensando como era posible que un bicho morto puidera correr daquela maneira.
Só ecertou a dicir: Caraso! Isto e cousa doutro mundo.
Xa sabes, tiña o burato debaixo das silvas e por alí saíu e foi ata ó monte todo tranquilo.
Aquilo foi famoso en todo ó Val do Salnés donde Sr. Pepe era ben coñecido e querido, pois moi poucas veces nace un home tan xusto e honrado coma él. Por iso, aquel mesmo día, xa tiña moitas ofertas de novas galiñas para que enchera o galiñeiro; Mais Sr. Pepe non quixo tal cousa. Moi serio, deulle as grazas a todos pola súa solidariedade e logo dixo que non podía aceptar, que só pedía que lle emprestaran dúas galiñas chocas e lle deran dúas ducias de ovos dos mellores e de persoas distintas para que non tiveran parentesco, para deitalas e empezar de novo coa cría dos pitos que logo serían galiñas e galo tan bos coma os que lle matara o demo negro.
O tempo foi pasando e o conto foise esquecendo; dalí a dous meses xa Sr. Pepe tiña corricando pola eira dúas galiñas con dúas ducias de pitiños, que inda que non se sabía os que serían machos ou femias, a él non lle importaba moito, xa que decía que polo menos a metade ian ser galiñas, e a outra metade, se eran machos, dous serían para deixar po lo menos un ano a ver quen era o mais axeitado para ser o sultán do seu curral, e o outro malpocado serviría para ser o plato principal o día da festa. Tódolos outros machos, despois dos seis meses, iríaos matando un cada mes para á súa despensa. Alimentábaos o mellor que podía; a verdura non faltaba nunca na súa eira, e como xa era o tempo da colleita do millo, escollía as espigas mais pequenas, que aquí chamámoslle carolos, e inda tenros, machucabaos no pío de pedra que tiña no alpendre, dándolle co macico ata que os deixaba coma fariña moída, logo botáballo a comer á pitaxe dúas veces ó día, pola mañá e pola tarde; por iso estaban tan bonitos e grandes que daba gloria velos.
As catro galiñas que non morreran no asalto, nunca mais galiñas foron, colleron tal susto, que non puxeron mais ovos e sempre estaban nerviosas; Sr. Pepe decidíu levalas á feira do Mosteiro e venderllas ás compradoras que viñan de vigo e levaban centos delas.
Asi pasaron un par de meses mais e chegaron as primeiras xiadas do inverno; a pitaxe xa medrara bastante e empezaban a distinguirse os machos das femias. Sr. Pepe estaba moi preocupado porque sabía que un día ou outro o raposo faceríalle unha nova visita e él non quería perder outra vez as galiñas pero, ó mesmo tempo, tamén quería vingarse do bicho do demo; sabía que se lle poñía un tarabelo á portiña de guillotina, o bicho xa non podería abrila. Pero él quería cazar o ladrón, polo tanto iso non era a solución que necesitaba, tiña que darlle unha lección a tódolos raposos da redonda para que soubesen que con él non se xogaba, e moito menos coa comida dos seus “cariteles”.
Un día, axudado por Sra. Rita de Lermas, unha muller alta e forte, e moi boa veciña; apartou os poliños machos das femias, ós machos foille atando un laciño vermello nunha pata para distinguilos, ós dous que considerou do seu agrado para que un deles fose o sultán, atoulle un lazo en cada pata e resultou que os machos só eran oito, polo que quedou moi contento; tiña nada menos que dezaseis pitas para poñer ovos, era un bo rabaño. Devolveulle a seus donos as dúas galiñas que criaran os pitos e decidiu facer un arranxiño no galiñeiro.
Él era moi precabido e por iso sempre tiña na eira unhas boas táboas de piñeiro; unha mañá de choiva, abreulle ás galiñas e cando estiveron fora, carrexou cinco ou seis táboas para dentro do galiñeiro, logo colleu o serrón, un martelo e uns cravos de piso, e levounos tamén para dentro; empezou a tomar medidas e a serrar daquí e dalá, e alá po la media mañá empezaron a oirse os primeiros martelazos, foi comer á unha da tarde e ás dúas xa estaba de volta, levando unha machada moi ben afiada e uns cachos de coiro duns zocos vellos.
Pero... Papá Agustín, Que demo estaba facendo Sr. Pepe no galiñeiro? - Preguntei medio adormiñado-.
Ei, coida isa boca rapaz, e non te apures tanto que xa imos acabar, hai que ter paciencia.
Xao sei, pero estame entrando o sono e quería escoita-lo remate.
Pois entón non me entreteñas e acabo antes, así que, caladiño. O que estaba facendo no galiñeiro era partilo en dous, meteulle unha división polo medio, nun lado deixou unha porta,os cachos de coiro eran para faceren de bisagras e a machada era para facer os dous tarabelos que lle puxo; aquela porta só podía abrila él, non habería raposo que a botara abaixo. Á caidiña da tarde xa tiña todo acabado e á noitiña, cando as poliñas empezaron a entrar, andiveron a curiosear para ver que ocurrira alí; cando todas estiveron dentro, cerrou a porta de fora, acendeu a lus do gas para ver un pouco, e logo foinas empurrando para o apartado novo, logo foi collendo un por un os polos marcados cun lazo, e botounos na parte vella, na entrada do galiñeiro, os que tiñan dous lazos quedaron co as femias. Agora saíu do galiñeiro compracido, cerrou tódalas portas coma de costume e foi para a casa moi ledo do que fixera; ceóu cos seus “cariteles” e durmiu coma un lirón.

Os raposos cada vez tiñan mais fame, o inverno estaba sendo duro e non tiñan moito que comer; os mais novos, cada noite baixaban ata aldea por ver se podían cazar algo, pero como non fora algún rato despistado, por alí non encontraban nada; e eles sabían que en cada casa había uns galiñeiros cheos de carne fresca pero todos estaban ben gardados, e cada noite tiñan que volver ó monte coa barriga baleira. Iso facía que cada día estivesen mais desesperados e se volvesen mais atrevidos. O que entrara na de Sr. Pepe o ano pasado, anque agora tiña moito medo, estaba disposto a volver se non tiña mais remedio, pois non ía morrer de fame él e mais os seus irmáns pequenos, podería comer él alí e logo, se todo saía ben, levar algunha carne pós seus irmáns. Estivo rondando a eira e calculando as posibilidades unhas poucas noites e cada vez convencíase a si mesmo de que aquelo non era tan difícil e o vello debía ser medio parvo porque nin conta se dera que estaba vivo; e no monte non oubera ningunha batida contra eles, polo tanto os veciños tampouco debían estar moito a favor del.
Así que sin pensalo mais, quedou decidido que aquela noite tocaba dar o asalto á aquelas poliñas tan apetitosas. Cando se foron apagando as luces de gas da aldea, baixou o raposo agachadiño polas beiras dos camiños e, achegouse ás silvas que cerraban a eira; escarvou por debaixo delas e en pouco tempo xa tiña a entrada libre, meteuse para dentro e non tardou en estar de novo diante da porta do galiñeiro sin que pasara nada; esperou atento a calquera ruído un bo cacho e logo acercouse á porta e empezou a empurrar para arriba coma a vez anterior; esta ves foille mais doado e deseguida estaba dentro; pero aquelo era mais pequeno do que él recordaba e non había tantas galiñas, ¿Donde demo estaban que facían moito alboroto pero él non vía mais de media ducia?; Pois fose como fose aquelas eran para él e chegábanlle ben, así que empezou a matar nelas e en medio minuto estaban as seis sangando tiradas no chan, esperando para ser comidas; e así o fixo, comeu ata que se fartou e inda lle sobraron algunhas, entón acordouse dos seus irmáns e pensou que aquelas eran boas para eles pero Como llas levaba? A portiña cerrárase coma a vez anterior e non había forma de abrila, a única meneira era facer o mesmo truco e se non podía levalas...mala sorte. Botouse a dormir moi tranquilo, agardando, coma a vez anterior, que viñese o vello e o votase fora. Cando empezou a ver unha pouquiña craridade polas físgoas das táboas, xa soubo que o vello estaba a chegar e entón púxose deitado enriba da barriga, coas catro patas apoiadas no chan, presto para votar a correr na primeira ocasión que tivese. De seguida oíu ruido na porta e púxose alerta, cos ollos entornados. Sr. Pepe, aquel día non desconfiaba nada porque as galiñas que estaban na parte nova facían barullo dabondo, por iso abreu a porta moi tranquilo sin saber o que se iba encontrar; pero namais abrir un pouquiño, o primeiro que viu foi moitas plumas polo chan e na súa cachola saltou a alarma.
Cerrou de súpeto; arrimou a esqueira e subiu arriba do galiñeiro,sacou dúas táboas que xa tiña soltas, acendeu e colgou nunha cadea unha luz de carburo que xa tiña preparada, e que alumeaba moito mais cá de gas. Colleu unha forcada cun mango longo que tiña á man, e mirou para baixo; agora viu como os seis poliños estaban mortos e faltábanlle cachos que o asasino comera. Agarrou a forcada coas mans firmes, fitou ben onde estaba anicado, apuntou ben...E cravou con toda a súa forza, tanta, que os dentes da forcada traspasaron o corpo e craváronse no chan. O bicho non dou un chio, moviu a cabeza con forza ensinando os dentes pero logo se foi quedando sin resollo para seguir loitando, ata que xa non se movía e ó seu arredor formárase un charco de sangue. Sr. Pepe inda nonas tiña todas consigo e quixo asegurarse de que esta vez non volvería a escapar voando, así que deixoulle a forcada cravada, baixou a esqueira moi amodiño e foi abrir a porta cun coitelo na man, chegou xunto del e coa man esquerda levantoulle a cachola tirándolle polos pelos, e coa dereita arrancoulle os dous ollos. Só entonces lle sacou a forcada, e o arrastrou para fora. Mirou para él un bo cacho e logo díxolle: Que, oxe non hai demo que te leve?, de min pódeste rir unha vez; pero dúas.....Xa ves que non é doado. E iso é todo, así remata o conto, que xa sabes, non é un conto, é unha realidade.
Xao sei- dixen medio durmido-, Sr. Pepe foi valente é!
A ti paréceche?
Home, matar o raposo, él soíño...non é para menos.
Xa, pero eu penso que desta volta foi lonxe de mais coa súa xenreira.
Si ó, pero o lambón do raposo comeulle todalas galiñas,
E certo, pero él non gañou nada coa súa vinganza; non tiña mais que poñerlle unha caravilla á porta, e o bicho xa non podería entrar mais. Pero non, él estaba corroído pola carraxe que sentía e fixo a separación no galiñeiro, e entregou os seis polos a cambio da vinganza, que boa falta lle facían para comer él e mai-los seus “cariteles”, só por vingarse; e iso a min, non me parece de valentes.
Home...visto así...Pero él tiña dereito a defender o seu.
Xao sei, pero eu penso que da forma que eu che dixen xa se defendía, o bicho non lle podería entrar mais alí. Mira, o que eu quero dicirche e que a vinganza non é boa; nunca se debe mover ún pola vinganza, e mellor acougar e pensar a millor maneira de arranxar as cousas coa cachola fría, sin carraxe; a violencia sempre acarrexa mais violencia. E os raposos tamén son de Deus, como diría un crego; e eu digo que son criaturas da natureza coma nos, cando teñen moita fame, ás veces fan cousas horribles pero se o pensamos ben, non teñen mais remedio se queren seguir vivindo,¿ non che parece?.
Home, visto así...Ten razón...Pero eu non-o entendo ben.
E que has de entender que xa estás durmindo? Vaite para á cama e mañá falamos o que ti queiras.
Moi ben, ata mañá logo.-dixen eu bocexando-.
Ata mañá

......------......

A ILLA DE AROUSA

1.969
Eu xa fun, xa fun, xa fun,
eu xa fun, xa fun alá,
eu xa fun boga que boga,
nunha barca polo mar;
dende Vilanova á Arousa,
bogando boga que boga,
saltábanme os arruases
pola popa e pola proa.
Atrás deixei Vilanova,
Cambados e Vilaxoán;
atrás o monte Lobeira,
mirador do noso chan.
Fun arrivar a unha praia
chea de areas e pedras,
e andaban nada que nada
os polvos no medio delas;
agarrei un coa man
e marchei lixeiro a terra,
cocino nun pucheiriño,
nunha lareira de pedra;
comino sobre unha artesa
con pan de millo, do forno,
regueino con viño tinto
e fun dormir a un piorno.
Levanteime á mañán cedo
para ver nacer o Sol,
que naquel mar prateado
mesmo e un arrebol;
paseei pola ribeira
e vin as mozas pañar,
ameixas e berberichos
ala, no medio do mar;
ian ca saia collida
alá porriba das coxas,
e a auga, xoguetona,
tentaba facerlle cóxegas.
Fun pouco a pouco ata á praia,
para tardar mais en deixar,
aquela fermosa illa
questá no medio do mar;
metinme na miña barca
e vin bogando bogando,
mirando sempre para á Arousa
cos meus olliños chorando.
Adeus illiña querida
que outra coma ti non vin,
por moitos anos que viva
tereite dentro de min...

......------......

A NOIVA

Louro coma o trigo louro
e o pelo do meu bén,
negriños coma acibeche
os olliños quela ten,
roxos coma o sangue roxo
son os seus beizos de mel,
e mouro coma o outono
e a cor da súa pel.
¡Que felice me sinto
porque ela e miña!
Cando me da un biquiño
perdo o sentido,
de tanto que lle quero
a esta rapaciña.
Son os piñóns dos seus dentes
brancos coma á neve branca,
A cintura e tan estreita
que cunha man se llabarca;
son as lomas dos seus peitos
redondas e feiticeiras,
e loucuras sensuales
as pernas e as cadeiras.
¡Que felice me sinto
porque ela e miña!
Cando me da un biquiño
perdo o sentido,
de tanto que lle quero
a esta rapaciña.
Están moi celosas dela
as flores do meu xardín,
porque dende quela e miña
non hai outra flor para min;
e ata á Lua dourada
agáchase avergoñada,
cando a miran de fronte
os ollos da miña amada.
¡Que felice me sinto
porque ela e miña!
Cando me da un biquiño
perdo o sentido,
de tanto que lle quero
a esta rapaciña.
Para a corrente do río
cando ela se bai bañar,
a fonte, cando ela bebe,
ponse de pronto a cantar;
e ela, sempre serea,
nunca deixa de sonrir,
porque anque sabe que é bela
non lle gusta presumir.
¡Que felice me sinto
porque ela e miña!
Cando me da un biquiño
perdo o sentido,
de tanto que lle quero
a esta rapaciña.

......------......

AMOR GALEGO ( Cantar )

El:

Eu son galego son son son son,
vos non pensedes que eu non o son;
alá en Galicia teño o meu querer,
nunha aldeiña de moi bo ver.

Vente a min rapaza,
vente a min muller,
es a miña vida,
es o meu querer;
eu son o teu mozo,
son o teu amor,
son o que che quero
co meu corazón.

Ela:

Eu non me marcho de Galicia non,
non quero deixar esta bela rexión,
e se ti me queres has de retornar
a esta túa terra da beira do mar.

Vente a min meu home,
vente a min rapaz,
vente para sempre,
non te marches mais;
eu quéroche tanto,
vou morrer de amor,
xa me sanga o peito,
doime o corazón.



Os dous a duo:

Xuntémonos logo
nesta terra nosa,
anque de miseria
non poidamos mais;
traballemos xuntos
a nosa terriña,
que antes de ser nosa
foi dos nosos pais.

......------......

BOGANDO

Vou pola ría de Arousa
nunha barquiña remeira,
bogando moi paseniño
baixo o Sol de primavera.
Saio de Vilagarcía,
paso por Vilaxoán,
poño proa rumbo á illa,
parroquia de San Xián.
Alá queda Vilanova
recostada sobre o mar,
e os piñeiros da ribeira
andan na auga a nadar.

O mar e prata fundida,
as praíñas ouro puro,
disimuladas debaixo
do arboredo verde escuro.

Perdidos alá no ceo
uns farrapos de algodón:
son as gaivotas voando
sobre a praia do Terrón.

Mociña arousá agarda por min,
fai tanto tempiño que eu non te vin,
que eu non te vin e quérote ver,
para que sexas pronto a miña muller.

Baixo ó Sol agarimoso
sigo bogando amodiño,
e a brisiña mareira
arrecende ao albariño;
ao albariño arrecende
de reflexiños dourados,
porque sen apercibirme
estou chegando a Cambados.
Cambados guapas mulleres,
Fefiñáns saborosos viños,
e por se iso fora pouco,
ten Santomé bos mariscos;
tres pobos tan axuntados
pola cultura e a historia,
que soio un se voltaron
e son os tres unha gloria.

Vexo a illa da Toxa
co frondoso piñeiral;
vexo as casiñas do Grove
reflectíndose no mar.
Mais alá queda a lanzada,
quenchema dera avistar,
mais os meus brazos doridos
cansáronse de bogar.

......------......

SANTA MARTA

A ponte de Pontearnelas
ten unha capela á par,
i é a virxe Santa Marta
patroa do seu altar.
O vintenove de xullo
os labregos van rezar,
para que lles cure a xordeira
ós máis xordos do lugar.
Logo van comelo polbo
á beira do río Umia,
i entre cantos e aturuxos
esquecen as suas penurias.
Á tarde cun pau de toxo
escaravellan os ouídos,
e a virxe, xenerosa,
dalle remedio ós seus fillos.
Os rapaces dos labregos
brincan de ledicia e gozo,
cando se ven nesta festa
das vésperas do mes de agosto.
Acolá toca unha gaita
ca compaña dun pandeiro,
alí canta unha rapaza
a máis bela do rueiro.
As mozas saltan bailando
ó compás da muiñeira,
cos pes descalzos ná area,
sobre á area da ribeira.
As vellas comen rosquillas
sentadas ó pe do río
i ós rapaces van ós fogos
correndo por entro millo.


Miña santiña da Ponte,
rexoubeira dos pequenos,
namoradeira dos mozos
e alegradeira dos vellos;
non nos deixes quedar soios,
non nos vaias a marchar,
que se ti nos deixas, nos,
moito imos a chorar.

......-----......

BESOMAÑO

Beso Beso Besomaño,
terra de luz e de cor;
Beso Beso Besomaño,
aldea do meu amor.

Eu son fillo desta terra,
habédesme coñecer,
e sun día machei dela,
quixera poder volver.

Es Besomaño verde florido,
os paxariños veñen a ti
dende moi lonxe, facer o niño,
dende moi lonxe vivir aquí.

Beso Beso Besomaño,
terra do meu corazón,
estás no mundo esquencido
mais sen ningunha razón.
Metidiño entros piñeiros
que te escoltan darredor,
tes a fronte cara ó mar
i es ti un gran mirador.

Es Besomaño verde e florido,
os paxariños veñen a ti
dende moi lonxe, facer o niño,
dende moi lonxe vivir aquí.

A Lúa clara do inverno,
e o Sol donrado do verán,
as estrelas e os luceiros
fanche guiños dende o mar.


Danche o seu canto os paxaros,
e a natureza á cor,
as fontes danche os seus choros,
i eu o meu corazón.

Es Besomaño verde e florido,
os paxariños veñen a ti
dende moi lonxe, facer o niño,
dende moi lonxe vivir aquí.
......------......

FONTE DA REVOLTA

Fonte da Revolta
miña queridiña,
de picho de pedra
e auga tan fresquiña;
calmáchesma sede
cando era rapaz,
e cando fun grande
non te mirei mais;
fonte da Revolta...
Quen me dera agora
beber da tua auga,
cheirar a frescura
do teu manantial;
que brota cantando
entro maínzal,
e corre amodiño
ata ó Amial.

......------......

ADEUS TERRA MIÑA

Eu márchome polo mundo
a terra que nunca habitei,
por ela deixo a casiña
lugar donde me criéi.
Adeus aldea querida,
quinteiriño do lugar,
donde pasei moitos anos
para agora ter que deixar.

Adeus naiciña querida
que tanto sofres por min,
e por moito queu che queira,
qéresme mais ti a min.
Adeus paiciño abnegado
que aflixido por min quedas,
as bágoas dos teus ollos
aumentan as miñas penas.
Adeus digo á rapaciña
que o seu amor me brindou,
e puxo o seu corazón
naquel beixo que me deu.

Adeus fontiña da eira,
adeus muiño a moer,
lembranzas da miña infancia
que xamais podo esquecer.
Adeus tamen digo a ti,
paxariño verderol,
que me cantas ás mañás
na saidiña do Sol.

Por moitos cartos que gañe
nese mundo ó que vou,
nunca me compensarán
estes bens que Deus me deu.
Terriña que non coñezo,
ampárame por favor,
porque son un desgraciado
que deixo a quen me criou.
E agora voume daquí,
xa non podo mais chorar,
¡Adeus miña nai querida!
Algún día ei de voltar.

......------......